Nieuwe luidklok

Steeds meer kerken worden gesloten en er worden maar heel weinig nieuwe kerken gebouwd. Het aantal kerken met een kerkfunctie neemt dus in gestaagd tempo af.
En omdat een luidklok, mits goed onderhouden, eeuwen mee kan gaan, neemt de vraag naar nieuwe luidklokken gestaagd af.
Maar omdat kerken steeds vaker een herbestemming krijgen, blijft de vraag naar een goede kerkklok bestaan. Wij kunnen die leveren. Maar het is wel handig om wat meer te weten wat er allemaal bij komt kijken.

Een goede luidklok wordt gegoten en is van brons. Wel in een speciale verhouding zodat je klokkenbrons krijgt. Want dit is stevig en duurzaam met een lange levensduur.
Door de juiste verhoudingen te kiezen kan je elke toonhoogte maken. Denk aan een carillon met veel klokken met elk hun eigen toon.
Een kleine klok is licht en klinkt ook licht. Een grote klok is zwaar en klinkt ook zwaar.

Als je een nieuwe klok wilt aanschaffen zijn er een aantal zaken bepalend:

• Is de toon heel belangrijk?
  Want als de klok bij andere klokken komt hangen moeten de klokken 1 geheel te vormen.
• Ruimte is er voor de klok?
  Bij luiden zwaait de klok natuurlijk uit.
• Hoeveel krachten kan de toren aan?
  Bij het luiden kunnen de zijdelingse krachten oplopen tot 3 x het gewicht van de klok zelf.
• Het budget.
  Zeker niet onbelangrijk. De prijs loopt exponentieel op ten opzichte van de afmetingen van de klok zelf. Dus als de eisen groter zijn dan het budget, dan ben je snel klaar.

Om een luidklok te laten klinken kan je de luidklok luiden. Je krijgt dan het kenmerkende BIM-BAM geluid.

Een klok die kan luiden heeft een klepel. Deze klepel hangt binnenin de klok. Bij het luiden kantelt de luidklok aan een as en doordat de klepel stil hangt, komt de klok tegen de klepel aan.
De klok kantelt vervolgens terug en de andere zijde van de klok komt tegen de klepel. Door de klok met de juiste snelheid in de juiste hoek te laten bewegen gaat de klok luiden.
Elke klok heeft zo zijn eigen draaisnelheid. Een grote klok draait veel langzamer dan een kleine klok.

Ook kan je de klok laten slaan.

Hierbij slaat een hamer op de klok. Elke keer dat de hamer tegen de klok slaat hoor je een BIM. Door de hamer een aantal keer in een regelmaat tegen de klok te laten slaan, kan je dit gebruiken om de uren te laen klinken.
Vroeger gebruikte men een mechanische hamer die door een staalkabel aangetrokken werd en door te laten vallen kwam de hamer tegen de klok.
Tegenwoordig worden er magneethamers gebruikt die elektrisch bedient worden. Het grootste voordeel hiervan is dat er geen staalkabels meer hoeven te lopen. Enkel nog een elektradraad.
De magneet hamer kan in de klok hangen op de plaats van de klepel, maar ook aan de zijkant zodat de klok ook nog kan luiden.

Een luidklok kan hangen aan een rechte as of aan een krukas. Bij een rechte as zit het draaipunt boven de klok en bij een krukas zit het draaipunt halverwege de klok.
Doordat de klok zich anders beweegt komt er in beide gevallen ook een ander geluid vanaf.
Kenners (al dan niet zelfbenoemd) zeggen dat een klok aan een rechte as mooier luid dan dezelfde klok aan een krukas.
De echte fanaten pleiten ervoor om alle luidklokken aan rechte assen te hangen.

<foto rechte as en krukas>

Nu de praktijk.

Het geluid wordt namelijk niet alleen bepaald door de as maar ook door de toren en door de vorm van de luidkamer.
Er zijn zoveel factoren bepalend voor het uiteindelijke geluid van de klok  dat alleen echte kenners kunnen een rechte as van een krukas onderscheiden op basis van het geluid.
Er zijn echter maar heel weinig echte kenners. In ieder geval veel minder dan de zelfbenoemde kenners

De rest van de mensen hoort alleen het verschil als je beide opstellingen naast elkaar laat horen én je verteld wat het verschil is.
In de praktijk kan dit niet dus klinkt een luidklok als een luidklok.

Het allerbelangrijkste van de keuze van de as is de toren. Hoe is deze gemaakt en kan deze de krachten opnemen.
Als de klok gaat luiden komen er nogal wat krachten vrij. Vergelijk het met een emmer water waarmee je kan zwaaien.
Bij een rechte as zijn de krachten groter dan bij een krukas.
De krachten bij een rechte as zijn ongeveer 4x groter zijn dan het gewicht van de klok zelf.

Bij een klok van 100kg krijgt de toren bij elke BIM en elke BAM een klap van 400kg. En dat gedurende een paar minuten per keer.
Je kan je voorstellen dat de toren dit wel moet kunnen opvangen.
Wij kunnen daar berekeningen voor maken waarna de constructeur advies kan uitbrengen of de krachten niet te groot zijn.

Naast de krachten heb je ook te maken met de afmetingen van een toren. Een klok aan een rechte as zwaait verder uit dan een klok aan een krukas.
De klok aan een rechte as heeft dus veel meer ruimte nodig om te kunnen luiden.
Wij komen regelmatig in torens en die zijn meestal niet heel erg ruim.

Dus zolang je als zelfbenoemde kenner niet hoeft te betalen kan je in volle overtuiging blijven zeggen dat alle klokken aan rechte assen moeten komen te hangen.
Wij blijven liever realistisch en geven een gedegen en haalbaar advies omdat wij graag een tevreden relatie hebben voor lange termijn in plaats van een toren in puin.